Zarys dziejów parafii pod wezwaniem św. Filipa Nereusza w Kąkolewnicy od chwili powstania do dnia dzisiejszego

Od chwili powstania Kąkolewnica należała jako starostwo niegrodowe do ziemi łukowskiej. W miarę upływu lat na tym terenie powstawać zaczęło coraz więcej parafii, m.in. w Trzebieszowie, do której należało trzydzieści pięć miejscowości, a wśród nich: Kąkolewnica, Jurki, Brzozowica, Ruska Wola i Lipniaki (jako wsie królewskie) oraz Olszewnica (wieś szlachecka).Kąkolewnica nie miała swojego kościoła. Na terenie wsi istniał cmentarz pochówkowy i zapewne kaplica do odprawiania mszy św. Dopiero w roku 1767 dzierżawca dóbr Kąkolewnica - Filip Nereusz Szaniawski na placu cmentarnym zbudował drewniany kościół pod wezwaniem św. Filipa Nereusza. Pierwszym jej kapelanem był ksiądz Józef Benedyktowicz - wikariusz trzebieszowski, który od roku 1770 zamieszkał na stałe w Kąkolewnicy. Dziesięć lat później utworzono w Kąkolewnicy filię duszpasterską, należącą do parafii Trzebieszów. Do tej filii przypisane były następujące wioski: Kąkolewnica, Rudnik, Olszewnica i Rusko-Wola (Ruska Wola, Ruskowola, obecnie Polskowola ). Z parafii Radzyń przyłączono Żako-Wolę (Żakową Wolę, obecnie Żakowolę), a z parafii Łuków - wieś Lipniaki. Kąkolewnica, jako filia Trzebieszowa, należała do dekanatu łukowskiego, który był częścią diecezji krakowskiej. Parafia Trzebieszów, a wraz z nią Kąkolewnica, należały początkowo do archidiakonatu radomskiego, później przyłączono je do archidiakonatu lubelskiego. Taki stan utrzymywał się prawie do końca państwa polskiego.

2.VII.1818 r. papież Pius VII bullą "Ex imposita Nobis" powołał do życia diecezję podlaską albo janowską, w skład której wszedł między innymi dekanat międzyrzecki. Tak więc Kąkolewnica znalazła się w granicach nowej diecezji. W roku 1836 (24 V) przybył do Kąkolewnicy ks. Teodor Majewski, proboszcz parafii Stężyca, prałat kościoła katedralnego w Janowie Podl., który był wizytatorem generalnym. Celem jego pobytu było wizytowanie filii.

Ksiądz prałat stwierdził między innymi, że w rogu cmentarza przykościelnego, po lewej stronie wejścia do kościoła stała drewniana dzwonnica z dwoma dzwonami. Budynki gospodarcze były w ruinie. Ziemi parafialnej, znajdującej się między działkami wiejskimi, było 37 mórg. W roku 1843 dobra kościelne skomasowano, liczyły wówczas 36 mórg i 247 prętów, a znajdowały się przy drodze Międzyrzec Podl. – Radzyń Podl.

W roku 1862 powołano Bractwo Różańcowe. W dwa lata później mieszkańcy Kąkolewnicy, nie zważając na trudności, jakie będą stawiać władze carskie, rozpoczęli budowę nowego kościoła. Najpierw wykonano fundament pod nowy, murowany kościół, wokół stojącego drewnianego. W latach następnych obudowano stary kościół, a jego konstrukcję rozebrano i wyniesiono. Drzewo ze starego kościoła wykorzystano do budowy szkoły. Zaraz też zostało odprawione nabożeństwo. Cegłę na kościół wyrabiano z gliny, którą wydobywano nieopodal budowy nowej świątyni. Poświęcenie kościoła odbyło się 16 października 1870 r. Wiele starań w budowę nowej świątyni włożył ksiądz Julian Perzanowski oraz prezes dozoru kościoła, właściciel dóbr Jurki - Franciszek Wismontt. Kościół nie miał bocznych kaplic. 21 lipca 1866 r. dozór kościoła w Kąkolewnicy, składający się z 9 gospodarzy i właściciela majątku Jurki, zwrócili się do Konsystorza w Lublinie z wnioskiem o podniesienie kościoła filialnego w Kąkolewnicy do godności kościoła parafialnego. W tej samej sprawie zwrócono się także do gubernatora w Lublinie. Prośby ich jednak zostały odrzucone i Kąkolewnica nadal nie była parafią, a z chwilą likwidacji diecezji podlaskiej znalazła się w diecezji lubelskiej.

Kiedy rząd rosyjski zlikwidował zakon reformatów w Białej Podlaskiej, wiele przedmiotów z tego kościoła i kościoła parafialnego przeznaczono do kościoła kąkolewnickiego, m. in.: barokowy ołtarz główny z rzeźbą Chrystusa Ukrzyżowanego z XVIII wieku, dwa boczne ołtarze, ambonę o charakterze późnobarokowym na daszku z rzeźbą Mojżesza, chrzcielnicę, konfesjonał, szafy. Protokół dziekana radzyńskiego, spisany był 11 czerwca 1870 r., a podpisany przez prezesa F. Wismontta 4 lipca 1870 r.

Pięć lat później ksiądz Perzanowski w liście do konsystorza w Lublinie poinformował, że tutejsza parafia pobudowała nowy kościół, sprawiła 5 ołtarzy i prosi o organy z Leśnej Podlaskiej ze skasowanego przez władze carskie kościoła katolickiego. W odpowiedzi ksiądz biskup Baranowski napisał, że będzie można oddać Kąkolewnicy jedną monstrancję, puszkę, kielich i cztery ornaty. Jednocześnie konsystorz lubelski polecił proboszczowi w Kąkolewnicy dokonać nowego spisu inwentarza. Został on sporządzony 14 czerwca 1878 r.

W roku 1878 wykonano parkan okalający kościół. W czasie tych prac zrodził się spór między księdzem, a prezesem dozoru, dotyczący budowy dzwonnicy, zwłaszcza jej lokalizacji:Wismontt chciał, by dzwonnica była wybudowana przed kościołem, natomiast innego zdania był proboszcz, który uważał, że powinna być po prawej stronie kościoła. Spór wygrał proboszcz i dzwonnicę wybudowano według jego sugestii. Obrażony właściciel dóbr Jurki - Wismontt, wybudował sobie kaplicę, gdzie księża odprawiali msze dla niego i jego rodziny. W nowej dzwonnicy umieszczono sygnaturkę.

Nowy kościół także otrzymał nowy cmentarz. Już bowiem od 1846 r. zaprzestano pochówku na starym miejscu przy drodze do Wygnanki. Założono go na gruntach wsi Kąkolewnica Północna (Lipniacki Gościniec) i ogrodzono polnym kamieniem. Jednak w czasie wojny mur ten rozebrano z przeznaczeniem na drogę, a po jej zakończeniu cmentarz otoczono drutem kolczastym. Ponownego ogrodzenia cmentarza dokonano w roku 1984 z inicjatywy sołtysa Kąkolewnicy Północnej - Ryszarda Karasia. Długość cmentarza wynosiła 111 łokci, a szerokość 99 łokci.

W tym miejscu został pochowany fundator kościoła w Kąkolewnicy pod wezwaniem Filipa Nereusza - Franciszek Wismontt - właściciel dóbr Jurki.

Na płycie pomnikowej zapisane są słowa:

FRANCISZEK WISMONTT

DZIEDZIC DÓBR JUREK

PREZES I FUNDATOR KOŚCIOŁA

PRZEŻYWSZY LAT 90

ZMARŁ D. 17 KWIETNIA 1902 R.

WIECZNY POKÓJ JEGO CIENIOM

Kiedy władze carskie zamknęły kościół obrządku greko-katolickiego, piękne karty w niesieniu pomocy unitom zapisała także Kąkolewnica. W sąsiedniej wsi był kościół unicki, który znajdował się poza dzisiejszą wsią, nad rzeką Krzną. Dziś nie ma po nim śladu – rosną tam tylko drzewa. Po kasacji unii brzeskiej przez władze carskie w roku 1875 ziemia i kościół zostały przekazane księdzu prawosławnemu. Stąd miejscowi księża udzielali posług duszpasterskich unitom z Rusko-Woli mimo dużych kar pieniężnych, na jakie byli narażeni. I tak dla przykładu 09 IX 1882 r. ukarano proboszcza Adolfa Pleszczyńskiego karą 25 rubli za spowiedź i udzielenie komunii byłym unitom: Agacie Salifek, Mariannie Walczuk, Dominikowskiemu i Eufrozynie Someniuk. Dnia 15 XI 1886 r. został ukarany 50 rublami kary za zgodę na udzielanie komunii. Księża przyjęli także do wspólnoty parafialnej tych, którzy przeszli na obrządek łaciński. Warto wspomnieć, że w roku 1890 w Rusko-Woli wybudowano cerkiew. Po odzyskaniu niepodległości ludność tej miejscowości zwróciła się z prośbą do rządu polskiego o zmianę nazwy. Rząd ustosunkował się pozytywnie do wniosku i od tego czasu wieś nazwa się Polskowola. Stała się ona parafią od roku 1919. Wtedy to ksiądz biskup Henryk Przeździecki polecił dziekanowi z Radzynia - Tadeuszowi Osińskiemu wyświęcić cerkiew na kościół katolicki. Pierwszym proboszczem był Józef Makarewicz, który wybudował obecny kościół z bali sosnowych, a drewnianą cerkiew kazał rozebrać. Kościół pod wezwaniem św. Jana Apostoła Ewangelisty został ufundowany z ofiar miejscowej ludności. Ksiądz Jan Godlewski zadbał o postawienie budynków gospodarczych. Jego następca - ks. Franciszek Chwedoruk doprowadził do otynkowania kościoła od wewnątrz. Natomiast w czasie kadencji księdza Tadeusza Pulikowskiego wyposażono kościół w organy i ołtarze, a z pomocą parafian zbudowano parkan.